De zon is de bron van alle energie en biedt veel voordelen, variërend van ondersteuning bijde fotosynthese tot hulp bijde aanmaak van vitamine D bij mensen. Maar zoals bij de meeste biologische processen is er best sprake van een evenwicht: blootstelling aan de zon is goed, maar er zijn grenzen. Te veel blootstelling aan de zon kan schadelijk zijn, in het bijzonder voor de huid.
Wat is zonlicht?
Zonlicht bestaat uit een spectrum van stralen van verschillende golflengtes. Zichtbaar licht heeft een golflengte van 400-700 nm, terwijl onzichtbaar ultraviolet (UV) licht een kortere golflengte heeft (280-400 nm) en onzichtbaar infrarood licht een langere golflengte (700 nm-1 mm) heeft. De langere golflengtes, zoals zichtbaar en infrarood licht, kunnen dieper in de huid doordringen, maar toch is de kans kleiner dat zij schade aanrichten.
UV-licht met een korte golflengte dat inwerkt op de huidcellen genereert zeer reactieve vrije radicalen.
Deze overmatige vrije radicalen beschadigen de cellen. Hoe meer schade zij aanrichten, des te groter de kans op het ontstaan van rimpels, chronische ziekten en andere ziekten, inclusief huidkanker.
Oxidatieve belasting wordt veroorzaakt door het onevenwicht tussen de aanmaak van vrije radicalen en het vermogen van het lichaam om deze met antioxidanten te neutraliseren. Omdat UV-licht een korte golflengte heeft, kan dit alleen doordringen in de hoornlaag (stratum corneum), opperhuid (epidermis) en lederhuid. Dit zijn allemaal delen van de bovenste huidlagen (dermis).
Meer informatie meer over de structuur van de huid.
UV-licht bestaat in drie vormen: ultraviolet A (UVA), ultraviolet B (UVB) en ultraviolet C (UVC):
- UVB levert de energie die uw huid nodig heeft om vitamine D aan te maken, maar is ook verantwoordelijk voor zonnebrand en directe schade aan het DNA.
- UVA levert ook een bijdrage aan huidbeschadiging, in het bijzonder vroegtijdige veroudering.
- UVC wordt geblokkeerd door de dampkring van de aarde en kan de huid dus niet bereiken.
Oxidatieve belasting→ wordt veroorzaakt door het oneverwicht tussen de aanmaak van vrije radicalen en het vermogen van het lichaam om deze met antioxidanten te neutraliseren. Omdat UV-licht een korte golflengte heeft, kan dit alleen doordringen in de hoornlaag→ (stratum corneum), de opperhuid→ (epidermis) en de lederhuid→. Dit zijn allemaal delen van de bovenste huidlagen (dermis).
De hoeveelheid UV-licht waarmee de huid in aanraking komt, hangt af van veel factoren, zoals het tijdstip van de dag, het seizoen, de hoogte en de geografische locatie. Tijdens perioden van intensieve UV-straling, bijvoorbeeld op het midden van een warme zomerdag, wordt aangeraden om beschermende kleding te dragen en een zonnebrandmiddel te gebruiken als u naar buiten gaat.
Effecten van zon op de huid
Zonlicht, vooral UVA- en UVB-straling, kan zonnebrand, vroegtijdige huidveroudering, schade aan de ogen, een verzwakt immuunsysteem, fotoallergische en fototoxische reacties en zelfs huidkanker veroorzaken. Artsen en dermatologen waarschuwen steeds vaker voor de sterke samenhang tussen het aantal gevallen van huidkanker en de mate van schade aan het DNA. Ze herinneren ons aan het feit dat meer dan 90% van de gevallen van huidkanker het gevolg is van blootstelling aan de zon. Het is algemeen bekend dat de beste behandeling bestaat uit het voorkomen hiervan door een goede zonbescherming.
Meer informatie over bescherming tegen blootstelling aan de zon.
UVB- en UVA-stralen in het zonlicht hebben de meeste invloed op de huid. De onderstaande tabel beschrijft de eigenschappen en effecten van deze twee soorten UV-licht op onze huid.
De huid beschermen tegen UVA- en UVB-stralen
Zowel UVA- als UVB-stralen hebben een nadelige invloed op de huid. De intensiteit van UVA-stralen is echter vrij constant gedurende de dag, terwijl de intensiteit van UVB-straling fluctueert. De zonbeschermingsfactor (SPF = Sun Protection Factor) voor zonnebeschermingsproduct is gebaseerd op de mate van bescherming tegen UVB-straling die het product biedt. Producten die het symbool voor bescherming tegen UVA-stralen op hun verpakking hebben geplaatst moeten echter een minimale mate van bescherming tegen UVA-stralen bieden. De verhouding moet minstens 1:3 zijn voor UVA: UVB-bescherming.
Daarom is het belangrijk om iedere dag de intensiteit van de UV-straling in uw omgeving te kennen en de juiste mate van bescherming tegen UV-straling toe te passen.
De European Cosmetics Trade Association (vroeger Colipa) heeft ook normen voor bescherming tegen UV-straling voor zonnebeschermingsproduct opgesteld. De internationale ISO-norm 24444-2010 is een betrouwbare methode voor het testen van de UV-bescherming van zonnebeschermingsproduct en is in overeenstemming met aanbevelingen van de Europese Commissie.
Lichtgevoeligheidstypes van de huid en de zonbeschermingsfactor
De optimale zonbescherming moet worden gekozen aan de hand van de gevoeligheid van de individuele huid voor de zon (huidpigmentatie) en de intensiteit van de straling.
De zonbeschermingsfactor (SPF) vermenigvuldigd met de natuurlijke bescherming van de huid in minuten geeft de maximumlengte van blootstelling aan de zon zonder het risico van door UV-straling veroorzaakte schade aan de huid.
De kinderhuid is dunner en uiterst gevoelig voor de zon. Voor hen is een zeer hoge zonbeschermingsfactor van essentieel belang om huidbeschadiging door UV-straling te voorkomen.
Meer informatie over de kinderhuid en de zon.
Attention
Als u niet zeker weet welke zonnebeschermingsfactor bij uw huidtype of situatie past, kunt u de huidtest doen om hierachter te komen of kunt u een dermatoloog raadplegen.
Positieve effecten van de zon
Het is bekend dat zonlicht de stemming kan verbeteren, hoewel het exacte proces hiervan nog niet geheel is doorgrond. Wat wel grondig is onderzocht, is het feit dat een gebrek aan blootstelling aan zonlicht kan leiden tot een tekort aan vitamine D en een winterdepressie, die mogelijk met elkaar in verband staan.
Verbetering van de stemming (het voorkomen van een winterdepressie)
Onderzoeken hebben aangetoond dat de mate van serotonineaanmaak in de hersenen direct verband houdt met de hoeveelheid zonlicht waaraan het lichaam gedurende een dag wordt blootgesteld. De serotonineconcentratie is hoger op zonnige dagen dan op grijze of bewolkte dagen. Serotonine is een krachtige chemische stof in de hersenen die de stemming regelt en aanstuurt op een blij gevoel.
Op dezelfde manier geldt dat mensen die beperkt blootgesteld worden aan zonlicht worden blootgesteld, meestal in de wintermaanden op het noordelijk halfrond, symptomen van een depressie, concentratieproblemen, een laag energieniveau of vermoeidheid en overmatig slapen ervaren. Samen worden deze symptomen geclassificeerd als een winterdepressie. De exacte oorzaak van een winterdepressie is niet bekend. Het is wel bekend dat deze wordt veroorzaakt door een gebrekkige blootstelling aan zonlicht. De theorie bestaat dat dit het gevolg kan zijn van minder aanmaak van vitamine D, maar dat is niet bewezen.
Vitamine D
Vitamine D is nodig voor veel vitale processen in ons lichaam. Het houdt onder meer onze botten gezond en verlaagt de kans op een depressie.
Meer informatie over de belangrijke vitamine D.
Negatieve gevolgen van de zon op de huid
Overmatige blootstelling aan de zon kan veel nadelige gevolgen hebben. Welk negatief effect heeft uv-straling op de huid? Hieronder vindt u een korte beschrijving van de meest voorkomende problemen, variërend van zonnebrand tot huidkanker.
Zonnebrand
Zonnebrand is de meest voorkomende vorm van huidschade door de zon en wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door UVB-stralen. Kenmerken zijn een rode, schrale huid met blaarvorming. Deze symptomen hoeven zich niet direct voor te doen, ze kunnen zich tot vijf uur later nog openbaren. Zonnebrand kan worden voorkomen door een zonnebeschermingsproduct aan te brengen wanneer we ons in de zon begeven en door blootstelling aan de zon te vermijden wanneer de UV-stralen het sterkst zijn (tussen 10.00 en 16.00 uur). De behandeling van zonnebrand richt zich op het koelen van de huid om de pijn te verzachten en het ontstaan van ontstekingen te beperken. Dit kan door koude compressen/doeken aan te brengen op het aangetaste lichaamsdeel en het gebruik van 'after sun'-producten die de huid verkoelen en verzachten.
Meer informatie over Eucerin After Sun-producten.
Attention
Raadpleeg bij ernstige gevallen van zonnebrand onmiddellijk een arts. Ga ook naar een arts als u zonnebrand hebt opgelopen en u zich zwak voelt, uitgedroogd bent of ernstige blaarvorming hebt. Zeker wanneer een jong kind of baby zonnebrand heeft opgelopen.
Huidbeschadiging door zon
Polymorfe lichteruptie (PLE) is de meest voorkomende vorm van een huidreactie (veroorzaakt door de zon) en wordt gediagnosticeerd bij ongeveer 90% van alle patiënten met huidreacties (veroorzaakt door de zon). Het komt voor bij circa 20% van de mensen in West-Europa en de Verenigde Staten. Huidreacties (veroorzaakt door de zon) worden veroorzaakt door oxidatieve belasting door vrije radicalen die worden gevormd onder invloed van UVA- en, in mindere mate, UVB-straling.
Acne aestivalis (Mallorca-acne) ontstaat door de combinatie van UV-straling en bepaalde ingrediënten in plaatselijk aangebrachte cosmetische producten of zonnebeschermingspoducten, zoals emulgatoren, die irritatie en ontsteking van de talgfollikels veroorzaken. Acne aestivalis treft ongeveer 1-2% van de bevolking, waarbij vrouwen van jonge tot middelbare leeftijd (25-40 jaar) het meest frequent worden getroffen. De symptomen hiervan lijken veel op die van PLE en het is vaak moeilijk deze twee aandoeningen van elkaar te onderscheiden.
Door geneesmiddelen veroorzaakte lichtgevoeligheid
Fototoxische en fotoallergische reacties kunnen ontstaan als een medicijn, dat normaalgesproken geen overgevoeligheid veroorzaakt, door wisselwerking met in de huid binnendringend UV-licht wordt geactiveerd en hier huidproblemen veroorzaakt.
Reacties als gevolg van lichtgevoeligheid kunnen komen door zowel orale (systemische) geneesmiddelen als plaatselijk gebruikte geneesmiddelen en cosmetische producten.
Sommige ontstekingsremmende medicijnen of pijnstillers, zoals ibuprofen, kunnen ook lichtgevoeligheid veroorzaken. Andere veel gebruikte fotoactieve geneesmiddelen zijn antibiotica, ontstekingsremmende geneesmiddelen die niet tot de corticosteroïden behoren, diuretica, statinen, retinoïden en geneesmiddelen tegen schimmelinfecties. Het is dus belangrijk om dit in overweging te nemen bij het kiezen van een vochtinbrengende crème, lotion of zonnebeschermingsproducten. Meer informatie over geneesmiddelen die door lichtgevoeligheid worden veroorzaakt.
Attention
Als u niet zeker weet of het geneesmiddel dat u gebruikt lichtgevoeligheid kan veroorzaken of als u wilt weten welke geneesmiddelen lichtgevoeligheid kunnen veroorzaken, neem dan contact op met een apotheker of dermatoloog.
Vroegtijdige huidveroudering
De meeste gevallen van vroegtijdige huidveroudering worden veroorzaakt door blootstelling aan de zon. Reacties zoals sproeten, ouderdomsvlekken (ook wel levervlekken genoemd), spiders (naevus araneus) in het gezicht, een ruwe en leerachtige huid, fijne rimpels die bij het uitrekken van de huid verdwijnen, een vlekkerige huid, verslapte huid en actinische keratosenzijn problemen die gelinkt kunnen worden aan een te grote blootstelling aan de zon.
Huidkanker
Huidkanker ontstaat eerder op delen van de huid die meer aan de zon worden blootgesteld. De gezichtshuid loopt dus een risico. Actinische keratose is een aandoening die een voorloper is van kanker. Sommige keratosen kunnen zich tot kanker ontwikkelen.
Basaalcelcarcinomen zien eruit als kleine, langzaam groeiende, glanzende, roze of rode bulten. Als deze niet worden behandeld, krijgen ze een korst, gaan ze bloeden of ontwikkelen ze zich tot een zweer. Ze bevinden zich meestal op het gezicht, de hoofdhuid, oren, handen, schouders en rug. Squameuze celcarcinomen zijn doorgaans roze bulten. Ze kunnen aan de oppervlakte een harde of schilferige huid hebben en komen het meest voor op het gezicht, de nek, lippen, oren, handen, schouders, armen en benen. Ze kunnen gemakkelijk gaan bloeden en zich tot een zweer ontwikkelen.
Melanomen vormen de ernstigste vorm van kanker. Het eerste teken is vaak het verschijnen van een nieuwe moedervlek of een verandering in het uiterlijk van een bestaande moedervlek. Melanomen hebben vaak een onregelmatige vorm met meerdere kleurtinten en zijn vaak groter dan 6 mm. Zij kunnen zich overal op het lichaam voordoen, maar komen het meest frequent voor op de rug, de benen, de armen en het gezicht.
UV stralen: het verschil tussen UVA en UVB
Eigenschappen van UVA-stralen
UVA-stralen zijn overdag constant aanwezig.
Zij activeren het melaninepigment dat reeds in de cellen van de opperhuid zit en zorgen voor kortdurende bruining van de huid.
UVA-stralen kunnen nagenoeg ongehinderd door wolken en luchtvervuiling heen dringen.
UVA-stralen kunnen zelfs door glas en ramen heen dringen.
Omdat UVA-stralen diep doordringen in de ondergelegen huidlaag (lederhuid), spelen zij een grotere rol bij schade door zonlicht op de lange termijn in plaats van bij acute schade
- Vroegtijdige veroudering van de huid
- Huidreacties veroorzaakt door de zon, PLE en zonintolerantie
- Onderdrukking van het immuunsysteem
- Schade aan de ogen en het netvlies
- Genetische mutaties (melanomen)
Door geneesmiddelen veroorzaakte overgevoeligheid voor zonlicht
Eigenschappen van UVB-stralen
UVB-stralen fluctueren gedurende de dag en zijn rond het middaguur het sterkst.
Ze stimuleren de aanmaak van nieuwe melanine, die verantwoordelijk is voor een langdurigere bruining van de huid. Ze stimuleren cellen om de opperhuid dikker te maken.
Deze stralen kunnen de huid verbranden en beschadigen, vooral in het zomerseizoen en op grote hoogtes.
Ze dringen minder diep in de huid door, maar genereren vrije radicalen op alle niveaus in de opperhuid.
Ze tasten het DNA meer aan dan UVA-stralen en zijn dan ook de belangrijkste oorzaak van schade aan het DNA.
UVB-stralen kunnen de diepst gelegen cellagen van de opperhuid bereiken en zijn de hoofdoorzaak van acute schade door de zon
- Zonnebrand
- Directe schade aan het DNA en huidkanker (vormen van huidkanker zonder melanomen)
- Schade aan de ogen en het netvlies
Door geneesmiddelen veroorzaakte overgevoeligheid voor zonlicht
Attention
Indien u zich zorgen maakt over eventuele symptomen van door de zon veroorzaakte schade, adviseren wij u om uw arts of dermatoloog te raadplegen.
